تعدیلات سنواتی در حسابداری ، عبارت از تعدیل اقلام مربوط به سنوات قبل است که در مانده حساب سود(زیان) انباشته ابتدای دوره جدید لحاظ می‌گردد به طور کلی سند های اصلاحی هستند که حسابداران جهت اصلاح مانده سود و زیان انباشته انجام میدهند؛ به بیان واضح تر اگر ما نیاز به صدور سند اصلاحی با ارقام با اهمیت از بابت اقلام سود و زیانی ( درآمد ها و هزینه ها ) داشته باشیم مانده حساب سود و زیان انباشته را به طرفیت برخی حسابهای ترازنامه ای بدهکار یا بستانکار می نماییم.
برای مثال اگر به جهت مالیات سال قبل ذخیره کمتری منظور کرده بودیم یا مبلغ عمده ای از فروش نسیه دوره قبل را ثبت نکرده بودیم به ترتیب اسناد زیر را صادر میکردیم:
سود و زیان انباشته بد*
مالیات پرداختنی بس*
حسابهای دریافتنی بد*
سود و زیان انباشته بس*
طبقه بندی تعدیلات سنواتی:
تعدیلاتی سنواتی میتواند دو حالت کلی را شامل شود:
الف) تعدیلات مربوط به سال مالی قبل
ب) تعدیلات مربوط به سال مالی قبل از سال مالی گذشته
برای مثال اگر در بررسی های شرکت مشخص شود که فروش ۱۰۰میلیون ریالی ثبت نشده مربوط به سال مالی ۹۲ یعنی ۳ سال قبل از سال مالی، باشد در این صورت ثبت حسابداری سند اصلاحی در سال ۹۵به این ترتیب خواهد بود:
۱۳۹۵)
حسابهای دریافتنی بد*
سود و زیان انباشته بس*
ولی سوال اینجاست که آیا امکان اصلاح فروش سال ۹۲در سال مالی ۹۴ میسر است؟ پاسخ منفی است. در این حالت چون امکان اصلاح رقم فروش سال ۹۲ در صورت سود و زیان سال ۹۴ میسر نمیباشد،( منظور اقلام مقایسه ایی سال ۹۵ می باشد) اثر آن را به صورت یکجا در بخش تعدیلات سنواتی سال ۹۴ اضافه می کنیم. اقلام مقایسه ایی در صورت های مالی به درستی نمایش داده شوند.
اثر تعدیلات سنواتی در صورتهای مالی
نحوه انعکاس اقلام استثنایی، آثار تغییر در برآوردها و اثر تعدیلات سنواتی در صورتهای مالی :
اقلام استثنایی باید در محاسبه سود یا زیان عملیات در حال تداوم منظور شود.
مبلغ هر قلم استثنایی (منفرداً یا در صورت تشابه نوع، در مجموع) باید به طور جداگانه و ترجیحاً در متن صورت سود و زیان تحت سرفصل درآمد یا هزینه مربوط منعکس گردد .
اعم از اینکه انعکاس این اقلام در متن صورت سود و زیان یا در یادداشتهای توضیحی صورت گیرد، این اقلام باید به‌عنوان اقلام استثنایی قابل تشخیص باشد و این‌گونه تصریح گردد . شرح مناسبی در مورد هر یک از اقلام استثنایی جهت درک ماهیت این اقلام ضروری است.
آثار تغییر در براوردهای حسابداری باید در تعیین سود یا زیان خالص دوره‌ای منظور شود که در آن، تغییر صورت گرفته است.
بدیهی است چنانچه تغییر مزبور بر دوره‌های بعدی نیز اثر گذارد، آثار چنین تغییری باید در تعیین سود یا زیان خالص دوره‌های بعدی منظور شود.
اثر تعدیلات سنواتی باید از طریق اصلاح مانده سود (زیان) انباشته ابتدای دوره در صورتهای مالی منعکس گردد. اقلام مقایسه‌ای صورتهای مالی نیز باید ارائه مجدد شود، مگر آنکه این امر عملی نباشد. در چنین شرایطی موضوع باید در یادداشتهای توضیحی افشا شود. همچنین میزان و ماهیت اقلام تشکیل‌دهنده تعدیلات سنواتی و دلایل توجیهی تغییر در رویه حسابداری و همچنین این امر که اقلام مقایسه‌ای صورتهای مالی ارائه مجدد شده است (یا عملی نبودن ارائه مجدد) باید در یادداشتهای توضیحی افشا گردد.
به موجب استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان گزارش عملکرد مالی، تعدیلات سنواتی مستلزم ارائه مجدد ارقام سنوات قبل است. لذا در مواردی که این تعدیلات متضمن جریان وجوه نقد در دوره جاری نباشد، در صورت جریان وجوه نقد دوره جاری انعکاس نمی یابد بلکه حسب مورد ارقام مقایسه ای صورت جریان وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی مربوط اصلاح می شود. از سوی دیگر آن بخش از تعدیلات سنواتی که متضمن جریان وجوه نقد طی دوره است بر حسب ماهیت در سرفصلهای اصلی مربوط در صورت جریان وجوه نقد (بدون ذکر عنوان تعدیلات سنواتی) منظور می شود.
نمونه تعدیلات نوع اول:
۱) تعدیل ذخیره استهلاک دارایی های ثابت مشهود
۲) اصلاح آثار انباشته ناشی از تغییر در رویه های حسابداری
۳)اصلاح اشتباهات ناشی از عدم ثبت فروش های نقدی در سنوات قبل
نمونه تعدیلات نوع دوم:
پرداخت هزینه های عملیاتی و مالیات سنوات قبل در دوره جاری است که در ارتباط با آنها ذخیره ای در دوره مالی قبل در نظر گرفته نشده است.
(نشریه استاندارد حسابداری)
نحوه رسیدگی تعدیلات سنواتی در حوزه مالیاتی؟
حساب تعدیلات سنواتی یک ابزار خیلی خوب برای اصلاح حسابهای موقتی است. این حسابها معمولا از سال قبل جامانده اند و انقدر مهم هستند که باید تاثیرات آنها در سال جاری مشخص باشند. اما فقط تعدیل حسابها مهم نیست و انعکاس تاثیرات مالیاتی مهمتر است.از این رو حسابدار یک مجموعه در کنار اجرای تعدیلات سنواتی می بایست توانمندی انعکاس مالیاتی را نیز بخوبی بداند. هر تعدیلی در معاملات مانند خرید و فروش قطعاً در دیگر سامانه های مالیاتی به جز دفاتر تاثیر گذار خواهد بود.به عنوان مثال شما اگر فاکتور خرید سال قبل را در حسابهای سال جاری تعدیل کنید حتما می بایست در سامانه مالیات بر ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی ویرایش بزنید.
حساب تعدیلات سنواتی (سود و زیان انباشته) طی دوره جاری می تواند بدهکار یا بستانکار گردد، مأمورین مالیاتی در زمان رسیدگی گردش حساب مذکور و مستندات مربوطه را اخذ و ضمن بررسی صحت محاسبات مربوط، با رعایت مقررات زیر اقدام مینمایند:
اقلام بدهکار حساب مذکور در صورتی که موجب کاهش درآمد مشمول مالیات ابرازی شده باشد، برگشت و به درآمد مشمول مالیات عملکرد میباشد. مورد رسیدگی اضافه می گردد به استثنای موارد زیر:
۱- اقلام مربوط به هزینه های سنوات قبل (در صورت انطباق با مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ قانون مالیاتهای مستقیم) ، مشروط بر اینکه مربوط به درآمدهای مشمول معافیت مالیاتی و یا مالیات مقطوع نبوده و یا درآمد مشمول مالیات سال مربوط از طریق علی الرأس تعیین نگردیده باشد. بدیهی است در صورتیکه بخش از درآمدهای سال مربوط معاف یا مشمول مالیات مقطوع بوده باشد هزینه ها به نسبت درآمدها با رعایت مقررات تسهیم می شود.
۲- اقلام مربوط به برگشت از فروش و تخفیفات و یا اصلاحات فروش براساس مستندات مربوط، مشروط بر اینکه مربوط به درآمدهای معاف یا مشمول مالیات مقطوع نباشد.
اقلام بستانکار حساب مذکور به استثنای موارد زیر به درآمد مشمول مالیات عملکرد سال مورد رسیدگی اضافه می گردد
۱- اقلامی که توسط واحد مالیاتی به درآمد مشمول مالیات سنوات قبل اضافه شده است.
۲- درآمدهایی که در سنوات مربوط معاف از پرداخت مالیات بوده اند. (توجه خواهند داشت در مواردی که مبنای محاسبه معافیت درآمدهای ابرازی بوده است در این صورت به علت عدم ابراز در سال مربوط مشمول مالیات می باشد.)
۳- درآمدهای مشمول مالیات مقطوع. (در صورتی که مالیات متعلق به درآمدهای مذکور در اجرای مقررات قانونی مربوط مطالبه یا پرداخت نشده باشد با رعایت مقررات نسبت به مطالبه آن اقدام شود.)
۴- اقلام مربوط به برگشت هزینه هایی که مؤدی در دوره مربوط (سال شناسایی هزینه) مشمول معافیت یا مشمول مالیات به نرخ مقطوع بوده است
در موارد زیر ممکن است دفاتر با چالش مواجه شود!
۱- اقلام بدهکار حساب تعدیلات سنواتی هیچ گونه تأثیری بر درآمد مشمول مالیات دوره مورد رسیدگی ندارد.
۲- اقلام بستانکار حساب تعدیلات سنواتی چنانچه مربوط به برگشت هزینه سنوات قبل بوده و در سال مربوط به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته شده است، عیناً به درآمد مشمول مالیات سال مورد رسیدگی اضافه میشود.
۳- اقلام بستانکار حساب تعدیلات سنواتی که مربوط به حساب درآمد باشد، چنانچه در سال مربوط درآمد مشمول مالیات از طریق رسیدگی به دفاتر تعیین و هزینه های مرتبط با اقلام درآمدی مذکور در آن سال به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته شده است در این صورت کل درآمد منظور شده در بستانکار حساب تعدیلات سنواتی به درآمد مشمول مالیات سال مورد رسیدگی اضافه شود در غیر این صورت با اعمال ضریب نسبت به تعیین درآمد مشمول مالیات درآمد مورد نظر اقدام و به درآمد مشمول مالیات سال مورد رسیدگی اضافه میشود.